کمر درد
اگر ادعا کنیم هر انسانی در طول زندگی خود با کمر درد سروکار خواهد داشت، سخن گزافی نگفته‌ایم. زیرا شرایط امروزی زندگی انسان‌ها به گونه‌ای است که خواه، ناخواه باعث ایجاد آسیب و درد در کمر می‌شود. از کم‌تحرکی و افزایش وزن گرفته تا فعالیت‌های شدید و فشار زیاد روی کمر، دو سر طیف عواملی هستند که منجر به ایجاد کمر درد می‌شوند. در این طیف می‌توانید بیماری‌های اسکلتی عضلانی مثل آرتروز و روماتیسم و همچنین جراحت و ضربه به کمر را هم اضافه کنید. همه این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا هر انسانی در طول زندگی خود حداقل یک‌بار با درد کمر سر و کار داشته باشد.
هرچند درد کمر اغلب در سنین میانسالی خود را نشان می‌دهد اما امروزه بسیاری از جوانان و حتی نوجوانان دانش‌آموز هم به آن دچار می‌شوند.
علت چیست؟
کمر قسمتی از بدن انسان است که با ساختار پیچیده‌ای از رباط‌ها، تاندون‌ها، استخوان‌ها، دیسک‌ها و عضلات ساخته شده است. این ساختار پیچیده به صورت هماهنگ کار کرده، بدن را حمایت می‌کنند و باعث ایجاد حرکات فیزیکی می‌شوند. همچنین ستون فقرات از میان کمر عبور می‌کند که شامل مهره‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای می‌شود. در واقع استخوان‌های ستون فقرات که مهره نام دارند، توسط دیسک‌ها احاطه شده‌اند. این مهره‌ها از استخوان دنبالچه تا جمجمه ادامه دارند. تصور کنید کوچکترین مشکلی در این ساختار پیچیده می‌تواند عملکرد آن را با اختلال مواجه کند؛ در نتیجه کمر درد ایجاد می‌شود. بیشترین درد بر اثر ضربه، جراحت، بیماری‌ها و وضعیت نامناسب بدن به وجود می‌آیند.
فشار زیاد به کمر:
درد کمر معمولاً در اثر فشار زیاد، تنش و جراحت ایجاد می‌شود. از جمله مهم‌ترین تأثیرات ناشی از واردشدن فشار زیاد به کمر، موارد زیر است:
- کشیدگی عضلات یا رباط‌ها
- گرفتگی عضلات
- تنش عضلانی
- آسیب به دیسک‌ها
- جراحت، شکستگی یا زمین خوردن
لازم است بدانید کشیدگی عضلات یا رباط‌ها وقتی ایجاد می‌شود که جسمی سنگین را بلند کرده، شیئی را در حالتی نامناسب از زمین بلند کنید یا حرکات ناگهانی با کمر انجام دهید.
مشکلات ساختاری کمر:
وجود برخی ناهنجاری‌ها در ساختار کمر می‌تواند باعث بروز درد در این ناحیه حساس شود. مهم‌ترین این ناهنجاری‌ها شامل موارد زیر است:
پارگی دیسک‌ها:
هر مهره در ستون فقرات توسط دو دیسک احاطه شده است. چنانچه پارگی دیسک کمر رخ دهد، ممکن است باعث وارد شدن فشار به نخاع یا عصب‌های اطراف آن شوند؛ در نتیجه دردهای شدیدی در کمر احساس می‌شود.
بیرون‌زدگی دیسک‌ها:
نه تنها پارگی دیسک‌ها می‌تواند باعث فشار به عصب‌ها شود، بلکه بیرون‌زدگی دیسک هم می‌تواند به همین طریق باعث ایجاد درد کمر شود.
فشار به عصب سیاتیک:
درد عصب سیاتیک ناشی از وارد شدن فشار به آن، دردی تیر کشنده و مبهم است که از پایین کمر و باسن شروع شده و در ران‌ها و حتی ساق پا منتشر می‌شود. فشار به عصب سیاتیک معمولاً در اثر بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک‌ها اتفاق می‌افتد.
آرتروز:
آرتروز باعث بروز مشکلاتی در مفاصل لگن، پایین کمر و دیگر قسمت‌ها می‌شود. در برخی موارد حتی می‌تواند باعث باریک شدن فضای نخاع شود که به این حالت تنگی کانال نخاعی می‌گویند. هم تنگی کانال نخاعی و هم آرتروز در مفاصل لگن یا کمر می‌توانند باعث بروز درد حاد شوند.
انحنای غیرطبیعی ستون فقرات:
در صورتی که ستون فقرات انسان دارای انحناهایی غیرطبیعی باشد، ممکن است درد کمر ایجاد شود. مثال این حالت بیماری اسکولیوز یا انحراف جانبی ستون فقرات است.
پوکی استخوان:
پوکی استخوان بیماری‌ای است که در آن استخوان‌ها از جمله مهره‌های ستون فقرات حالتی ترد و شکننده پیدا می‌کنند. در این بیماری احتمال شکستگی‌های فشاری استخوان‌ها بیشتر می‌شود که در نتیجه آن‌ها درد در ناحیه کمر به وجود می‌آِید.
مشکلات کلیوی:
سنگ کلیه یا عفونت در کلیه هم می‌تواند منجر به بروز درد کمر شود.
حالت‌های بدن:
خم کردن زیاد کمر در حین نشستن و کار با کامپیوتر می‌تواند به مرور باعث بروز مشکلاتی در کمر و شانه‌ها شود. همچنین برخی فعالیت‌های روزانه که بدن را در حالتی نامناسب قرار می‌دهند، باعث ایجاد درد در کمر می‌شوند. برخی از مهم‌ترین این حالت‌ها شامل موارد زیر است:
- چرخش زیاد
- تنش عضلانی
- سرفه یا عطسه
- کشش بیش از حد
- خم شدن در حالت نامناسب به مدت طولانی
- هل دادن، کشیدن، بلند کردن و حمل نامناسب اجسام
- نشستن یا ایستادن به مدت طولانی
- کشیدگی گردن به سمت جلو مثلاً در حالت کار با کامپیوتر
- رانندگی به مدت طولانی و بدون وقفه
- خوابیدن روی تخت خوابی که بدن را حمایت نمی‌کند و ستون فقرات را صاف نگه نمی‌دارد.
بیماری‌های زمینه‌ای:
علاوه بر فشار زیاد به کمر، ناهنجاری‌های استخوانی و حالت‌های نامناسب بدن برخی عوامل دیگر هم می‌توانند باعث ایجاد درد کمر شوند. برخی از این عوامل شامل موارد زیر است:
سندرم دم اسبی:
این سندرم یک بیماری نخاعی و عصبی است که عصب‌های انتهای ستون فقرات را درگیر می‌کند. علائم آن شامل درد و بی‌حسی در قسمت پایین کمر و بالای باسن است که گاهی در دستگاه تناسلی و ران‌ها هم بروز پیدا می‌کند. همچنین در مواردی اختلال در کنترل ادرار و مدفوع هم دیده می‌شود.
تومور سرطانی:
وجود تومور در ناحیه ستون فقرات می‌تواند باعث فشار به عصب‌ها و بروز درد در کمر شود.
عفونت:
بروز عفونت در ستون فقرات می‌تواند باعث ایجاد تب، ناحیه داغ و حساس در کمر و بروز درد در کمر شود.
التهاب:
بیماری‌های التهابی لگن، مثانه و عفونت کلیه هم ممکن است باعث ایجاد درد کمر شوند.
اختلال در خواب:
افرادی که دچار اختلال در خواب هستند، نسبت به دیگران بیشتر دچار درد کمر می‌شوند.
زونا:
این بیماری نوعی عفونت است که عصب‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بسته به اینکه کدام عصب‌ها تحت تأثیر عفونت باشند، ممکن است درد کمر شدید ایجاد شود.
علائم و نشانه‌ها
وقتی از کمر درد حرف می‌زنیم در واقع منظور درد یا احساس تیر کشیدن در هرجایی از کمر است. البته در مواردی درد به سمت باسن و پاها هم کشیده می‌شود. در مواردی ممکن است مشکلات ناحیه کمر باعث بروز درد در قسمت‌های دیگری از بدن شوند. این موضوع بستگی به عصب‌های تحت فشار دارد. لازم است توجه داشته باشید درد کمر در موارد زیادی خودبه‌خود برطرف می‌شود اما در صورتی که همراه با درد کمر علائم زیر را داشتید، باید به دکتر متخصص ستون فقرات یا دیسک کمر مراجعه کنید:
- کم شدن وزن
- تب
- التهاب یا تورم در کمر
- درد مداوم کمر به طوری که دراز کشیدن یا نشستن هم تأثیری بر بهبود آن نداشته باشد.
- درد در پاها
- درد کمر که تا پایین زانوها می‌رسد.
- جراحت، ضربه یا آسیب به کمر که به تازگی اتفاق افتاده باشد.
- بی‌اختیاری در کنترل ادرار
- سختی در ادرار کردن
- بی‌اختیاری در کنترل مدفوع
- بی‌حسی در ناحیه دستگاه تناسلی، مقعد و باسن
انواع درد کمر
دردهای کمر را می‌توان به انواع مختلفی دسته‌بندی کرد. از یک سو می‌توان آن را بر اساس شدت درد دسته‌بندی کرد که شامل درد حاد و درد مزمن می‌شود. از سوی دیگر می‌توان با توجه به علت بروز آن‌ها را دسته‌بندی کرد.
التهابی
این نوع درد در اثر التهاب بیش از حد در مفاصل ستون فقرات ایجاد می‌شود. معمولاً درد کمر التهابی نتیجه یک بیماری زمینه‌ای است که باعث حمله سیستم ایمنی به مفاصل ستون فقرات می‌شود. یک مثال این حالت بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان است که باعث ایجاد التهاب در مفاصل ستون فقرات می‌شود. این نوع بیشتر شامل درد کمر صبحگاهی است که با شروع فعالیت روزانه، کم‌کم بهبود پیدا می‌کند.
سیاتیک
یکی از اصلی‌ترین علت‌های ایجاد درد در کمر، فشار به عصب سیاتیک است. این حالت معمولاً در اثر فتق دیسک کمر به وجود می‌آید. کمر درد سیاتیکی همچنین ممکن است به سمت باسن، ران‌ها و ساق پا هم کشیده شود. این مورد توسط یک پزشک متخصص سیاتیک تشخیص داده می شود.
روماتیسمی
روماتیسم از جمله بیماری‌های سیستم ایمنی است که باعث ایجاد التهاب در مفاصل می‌شود. این بیماری یکی از شایع‌ترین انواع درد کمر است. هرچند جزو دردهای التهابی قرار می‌گیرد اما به علت شایع بودن آن می‌توان یک دسته جداگانه برای آن در نظر گرفت.
عصبی
درد کمر عصبی در اثر تحت فشار قرار گرفتن عصب‌های ناحیه کمر و ستون فقرات در حین ایستادن و راه رفتن به وجود می‌آید. این حالت بیشتر در افراد بالای ۶۰ سال دیده می‌شود و می‌تواند توانایی راه رفتن آن‌ها را به شدت محدود کند.
آرتروزی
آرتروز هم از جمله بیماری‌های زمینه‌ای است که می‌تواند دردهای شدیدی در مفاصل ستون فقرات ایجاد کند. آرتروز در هر مفصلی که پیدا شود باعث ساییدگی مفصل و در نتیجه بروز التهاب و درد در آن ناحیه می‌شود. درد کمر از جمله نتایج آرتروز در ستون فقرات است.
عضلانی
کمر درد عضلانی معمولاً در اثر گرفتگی، کشیدگی و التهاب عضلات ناحیه کمر ایجاد می‌شود. در چنین مواردی هر نیروی نه چندان زیادی می‌تواند باعث پارگی تاندون‌ها یا عضلات شود که درد شدیدی را در ناحیه کمر ایجاد می‌کند. درد کمر عضلانی معمولاً در بین ورزشکارانی که فعالیت‌های سنگین انجام می‌دهند، دیده می‌شود.
در بارداری
زنان باردار ممکن است کمر درد را تجربه کنند، زیرا وزن آن‌ها به طور محسوسی زیاد می‌شود. این شرایط باعث می‌شود نقطه ثقل بدن تغییر کرده و فشار روی ستون فقرات بیشتر از حالت معمول شود؛ در نتیجه ممکن است در بارداری فتق دیسک کمر و فشار به عصب سیاتیک به وجود آید. در چنین حالتی درد کمر بعد از زایمان هم وجود خواهد داشت.
روش‌های درمان
درد کمر در موارد زیادی با درمان‌های خانگی برطرف می‌شود، اما در مواردی هم باید بیمار تحت مراقبت‌های پزشکی جدی قرار گیرد. در این قسمت درمان‌های متنوعی که برای آن به کار می‌رود را بررسی می‌کنیم:
درمان‌های خانگی:
داروهای ضد درد بدون نسخه و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی در کاهش درد کمر تأثیر زیادی دارند. ایبوپروفن از جمله این داروها است که به تسکین درد کمک می‌کند. همچنین استفاده از کمپرس سرد و گرم در ناحیه درد هم توصیه می‌شود. علاوه بر این استراحت در بین فعالیت‌های شدید را فراموش نکنید. بهتر است از فعالیت شدید که به کمر فشار می‌آورد، خودداری کنید اما کمی راه رفتن سبک می‌تواند به رفع گرفتگی، کاهش درد و تقویت عضلات کمر کمک کند.
درمان دارویی:
در صورتی که درمان‌های خانگی برای درد کمر جواب ندهد، احتمالاً پزشک برخی داروهای مسکن قوی، داروهای ضدالتهاب استروئیدی یا شل‌کننده‌های عضلانی را برای کم کردن درد و ناراحتی بیمار تجویز کند. توجه داشته باشید که چنین داروهایی باید حتماً تحت نظر پزشک مصرف شوند.
درمان فیزیکی:
در این روش درمانگر با استفاده از یخ، گرما، امواج اولتراسوند، الکتروتراپی و تکنیک‌های دستی سعی می‌کند به رهاسازی عضلات و بافت نرم کمک کند تا درد بیمار کاهش یابد. همزمان با این اقدامات، درمانگر با استفاده از برخی تمرینات، یک برنامه ورزشی را برای افزایش انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات کمر بیمار طراحی می‌کند. همچنین تکنیک‌هایی برای اصلاح حالت بدن بیمار در نظر گرفته می‌شود. در ابتدا درمانگر تمرینات را به بیمار آموزش داده و در انجام آن‌ها به او کمک می‌کند. اما در ادامه درمان، بیمار باید تمرینات را در خانه حتی پس از برطرف شدن کمردرد هم انجام دهد تا از بروز دوباره آن جلوگیری شود. علاوه بر این‌ها برخی درمانگران از ماساژ درمانی برای کاهش درد کمر کمک می‌گیرند.
عمل جراحی:
عمل جراحی برای درمان درد کمر به ندرت انجام می‌شود. اما در موارد خاصی مثل پارگی دیسک کمر ممکن است عمل جراحی دیسک کمر نیاز باشد. به خصوص وقتی دیسک بیرون‌زده به عصب‌ها فشار آورده و درد مداوم همراه با ضعف در عضلات ایجاد کرده باشد.
جمع‌بندی
کمر درد یکی از شایع‌ترین مشکلات اسکلتی عضلانی است که در اثر علت‌های مختلفی ازجمله فتق دیسک کمر، آرتروز یا حالت‌های نامناسب بدن ایجاد می‌شود. همچنین درمان‌های متنوعی هم برای آن به کار می‌رود. معمولاً در مراحل اولیه، استراحت و استفاده از کمپرس سرد و گرم توصیه می‌شود و در صورتی که این روش‌ها جوابگو نباشد، درمان‌های فیزیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در موارد نادری هم ممکن است عمل جراحی برای درمان درد کمر به کار گرفته شود.